Patrząc na mapę zanieczyszczeń polskich gleb, można odnieść wrażenie, że sytuacja nie wygląda źle. Najwięcej kolorowych plam oznaczających obecność metali ciężkich, pojawia się w rejonach najbardziej uprzemysłowionych, czyli Śląska. W pozostałych rejonach, o charakterze rolniczym, stężenie pierwiastków jest na poziomie podstawowym lub nieznacznie podniesionym.
Zanieczyszczenie gleb
Właściwości użytkowe gleb maleją, gdy na skutek działania wprowadzonych zanieczyszczeń (stałych tj. popioły, ciekłych tj. ścieki, gazowych tj. gazy rozpuszczone w wodzie) zmienia się jej struktura i właściwości. Mniej urodzajna ziemia to jeden problem, drugi to taki, że zanieczyszczenia zawarte w glebie przedostają się do roślin a wraz z nimi do całego łańcucha pokarmowego. Ich wpływ na zdrowie organizmów jest, jak się okazuje, bardzo istotny. Usunięcie zanieczyszczeń z gleby wiąże się z dużymi kosztami, jest długotrwałe, a czasem niemożliwe.
Metale ciężkie w glebie
Metalami ciężkimi glebę zanieczyszcza głównie przemysł. W najbliższym otoczeniu zakładów np. galwanizacyjnych stężenie niepożądanych pierwiastków znacząco przekracza normy. Drugim źródłem jest niewłaściwe użytkowanie ziemi (niezabezpieczone składowiska odpadów) i nieumiejętne stosowanie nawozów. Najwięcej tych szkodliwych pierwiastków kumulują warzywa liściowe, można je też spotkać w warzywach kapustnych, cebulowych i warzywach korzeniowych oraz w truskawkach.
Jakie metale ciężkie można spotkać w glebie?
W kontekście zanieczyszczenia gleb najczęściej wspominane są kadm, ołów, rtęć, nikiel, arsen oraz cynk, miedź, mangan.Ołów zakłóca proces fotosyntezy, zatem jest niebezpieczny dla wszystkich organizmów żywych. Ponadto wpływa na pracę układu nerwowego, krwiotwórczego oraz nerek i wątroby, jego wysokie stężenie może być przyczyną uszkodzenia płodu. Ołów kumuluje się w roślinach i rybach. Z kolei rtęć absorbowana jest przez rośliny przez korzenie z gleby oraz przez liście z atmosfery. Ten podstępny zabójca prowadzi do degradacji komórek nerwowych, niszczy układ trawienny i odpornościowy. Rtęć tworzy bardzo trwałe formy z innymi związkami, może w tej postaci także się przenosić. Słabo rozpowszechniony kadm stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt. Raz wprowadzony do środowiska (nawozy i produkcja np. baterii) nie podlega degradacji, lecz włącza się do obiegu i na zawsze w nim pozostaje. Kumuluje się w produktach zbożowych, rybach oraz marchewkach, będących podstawowym składnikiem pożywienia dzieci w pierwszych latach życia.